حشراتی در طبیعت وجود دارند که از الیاف و منسوجات تغذیه می‌کنند و باعث آسیب رساندن به آن‌ها میشوند. معروف‌ترین و شناخته شده‌ترین آن‌ها حشره بید است. این حشره که نوعی شب‌پره است در حالت بالغ به الیاف آسیبی نمی‌رساند بلکه لارو پروانه‌ی بید است که از الیاف تغذیه می‌کند. در ادامه با چند حشره آسیب‌رسان و مراحل رشد و تکمیل آن‌ها بیشتر آشنا می‌شویم.
آشنایی با پروانه بید
پروانه بید با نام علمی Tineola bisselliella یک نوع شب‌پره‌ی معروف به “شب‌پره لباس” است که از الیاف حیوانی مانند پشم، ابریشم، خز و پر تغذیه می‌کنند. این مواد دارای کراتین، پروتیین فیبری است که برای تغذیه لارو پروانه مناسب است.
پروانه‌ی بالغ بید
لباس‌های پنبه‌ای و بافته‌شده با الیاف مصنوعی مانند پلی‌استر به ذایقه لاروها خوش نمی‌آیند مگر اینکه با پشم مخلوط شده باشند و یا به عرق انسان یا لکه‌های غذا آلوده شده باشند. پروانه‌ها نیز پارچه‌های کثیف را برای تخم‌ریزی ترجیح می‌دهند.
شب‌پره‌های لباس دارای بال‌های باریک هستند و کمتر در معرض دید قرار دارند زیرا از روشنایی دوری می‌کنند و مکان‌های تاریک و دور از دسترس مانند کمد و زیرزمین را ترجیح می‌دهند. پروانه‌ها از الیاف تغذیه نکرده و به آن‌ها آسیبی نمی‌رسانند.
پروانه‌ی بید
پروانه‌ها بعد از بیرون آمدن از پیله شروع به تولیدمثل می‌کنند و چنانچه بستر مناسبی برای تغذیه لارو بیابند در حدود ۴۰ تا ۵۰ تخم به اندازه سرسوزن می‌گذارند. بعد از گذشت ۴ تا ۱۰ روز لاروها از تخم بیرون می‌آیند و بین یک ماه تا دو سال به مرحله شفیرگی می‌رسند. مدت زمان تبدیل لارو به شفیره به میزان دما و فراهم بودن غذای مناسب بستگی دارد و هرچقدر این شرایط مساعدتر باشد، طول مدتی که لارو مشغول تغذیه است بیشتر می‌شود و دیرتر به شفیره تبدیل می‌گردد. پس می‌توان نتیجه گرفت که تمامی آسیب‌هایی که به منسوجات وارد می‌شود توسط لاروها صورت می‌گیرد.
لارو پروانه‌ی بید
آشنایی با سوسک سیاه فرش
سوسک فرش با نام علمی Attagenus unicolor ، همانطور که از نامش مشخص است اصلی‌ترین آفت فرش به حساب می‌آید. سوسک بالغ به قالی‌ها آسیبی نمی‌رساند و از گرده گل تغذیه می‌کند، ولی مانند پروانه‌ی بید، لارو‌های سوسک فرش هستند که به طور مستقیم از الیاف فرش تغدیه می‌کنند.
سوسک سیاه فرش
سوسک‌ها اغلب نزدیک یا روی یک منبع غذایی تخم‌ریزی می‌کنند. تخم‌ها بسته به شرایطی مانند دما و رطوبت ۵ تا ۲۰ روز طول می‌کشد تا به لارو تبدیل شوند. لاروها در زمان تولد حدود ۱ میلی‌متر هستند و با تغذیه از پروتیین موجود در الیاف به سرعت رشد می‌کنند.
لارو سوسک فرش
لاروها قبل از مرحله شفیرگی ۱۰ تا ۱۵ بار پوست‌اندازی می‌کنند. مرحله لاروی می‌تواند تا ۳ سال ادامه داشته باشد که طولانی‌ترین و مخرب‌ترین مرحله‌ی حیات یک سوسک سیاه فرش است. اما معمولا در صورت کافی بودن غذا گذر از مرحله لارو ۳ ماه است. لاروها بعد از تبدیل شدن به شفیره دیگر نه حرکت می‌کنند و نه تغذیه و در حدود ۸ تا ۲۰ روز بعد به سوسک تبدیل میشوند. سوسک‌ها در ابتدا سفید‌‌‌رنگ هستند اما با افزایش سن تیره میشوند و در نهایت سیاه‌رنگ میشوند، به همین دلیل به سوسک سیاه فرش معروف شده‌‌اند.
آشنایی با سوسک موزه
از دیگر حشرات آسیب‌رسان به منسوجات به ویژه فرش می‌توان از سوسک موزه با نام علمی Anthrenus muserum نام برد. سوسک موزه سوسک کوچکی است به طول ۲ تا ۳ میلی‌متر که روی بال‌پوش‌هایش نقش و نگارهای خاصی دارد.
سوسک موزه
سوسک موزه
لارو این سوسک ۴-۵ میلی‌متر است و دارای کرک‌های بلند و سیاه‌رنگی است.
لارو سوسک موزه
این آفت به قالی، خز، منسوجات نخی و پشمی، پوست و موی حیوانات تاکسیدرمی شده آسیب می‌رساند. لارو این سوسک در طبیعت معمولا در لانه‌ی پرندگان یافت می‌شود و بالغ آن از گرده و شهد گل‌ها تغذیه می‌کند.
ماده‌ها برای تخم‌گذاری از روشنایی فاصله گرفته و به مکان‌های مسکونی و انبارها وارد میشوند. این حشره ۳۰ تا ۵۰ تخم را در مکان‌های تاریک مانند زیر فرش، درز کفپوش‌ها و … می‌گذارد. لاروها ۸ تا ۱۵ روز بعد از تخم بیرون می‌آیند و شروع به تغذیه و آسیب‌رسانی به قالی و اقلام موزه‌ای می‌کنند. لاروها در طی تکامل خود ۵ تا ۶ مرتبه پوست عوض می‌کنند. دوره تکامل تخم تا حشره بالغ ۱۱ ماه تا یک‌سال به طول می‌انجامد و مدت زندگی حشره یک‌ماه است.
حشرات دیگری هستند که به قالی‌ها آسیب می‌رسانند و چرخه زندگی و شکل ظاهری آن‌ها کم و بیش شبیه به سوسک موزه و سوسک قالی است که به دلیل مشابهت زیاد از ذکر آن‌ها خودداری می‌شود.
راه‌های مقابله با پروانه بید
همانطور که در معرفی پروانه بید اشاره شد این حشره در مکان‌های تاریک، غبارآلود، مرطوب و دور از دسترس تخم‌گذاری می‌کند. پس برای مقابله با این حشره می‌بایست وسایل و مکان‌های کمتر مورد استفاده را به صورت دوره‌ای تمیزکاری و جارو زد. همچنین تای لباس‌های پشمی و قالی‌های انبار شده را باید در فواصل کوتاه مدت باز و در معرض هوا قرار داد.
زدودن گرد و غبار شرایط را برای تخم‌گذاری پروانه بید نامساعد و حتی غیرممکن می‌کند. برخی برای جلوگیری از بروز آفت از موادی مانند نفتالین، انواع مواد شیمیایی و از راه‌های قدیمی مثل قرار دادن برگ تنباکو لابه‌لای قالی استفاده می‌کنند. این اقدامات خوب است اما کافی نیست. زیرا این مواد با گذشت زمان خاصیت خود را از دست می‌دهند. و در واقع کارایی آن‌ها برای زمان‌های کوتاه مدت است و مرتب استفاده از آن‌ها باید تمدید شود.
پس بهترین راهکار همان جارو‌زدن و تمیزکاری فضاهای دور از دسترس است.
اقدامات لازم بعد از مواجه شدن با لارو بید
در صورت مشاهده بیدخوردگی بر روی فرش‌های خود اولین اقدام مناسب جاروبرقی کشیدن فرش‌ها می‌باشد. دقت داشته باشید که باید از جاروبرقی استفاده شود نه جاروی‌دستی. استفاده از جاروی‌دستی نه تنها تخم‌ها و لاروها را ازبین نمی‌برد، بلکه باعث پراکنده شدن آن‌ها در فضای خانه می‌شود. اقدام بعدی که می‌توانید انجام دهید قرار دادن قالی در معرض هوا و نور آفتاب است.
البته این اقدامات در شرایطی که مقدار بیدخوردگی کم است توصیه می‌شود. در صورت زیاد بودن سطح بیدخوردگی بهتر است با مشورت افراد آشنا و متخصص، قالی را به قالی‌شویی سپرد( ممکن است فرش بر اثر بیدخوردگی نازک شده و قبل از سپردن به قالی‌شویی بایستی اقداماتی بر روی فرش صورت گیرد). در قالی‌شویی قالی به خوبی تکانده می‌شود و تمام آلاینده‌ها و تخم‌های بید از فرش خارج می‌شود.